Περουβιανές Πατάτες: Από Τις Chuño Στις Τηγανητές Πατάτες
Μην ξεγελιέστε από την ταπεινή τους θέση ως συνοδευτικό στο πιάτο σας. Με περισσότερες από 4000 ποικιλίες, οι περουβιανές πατάτες αποτελούν μια πολιτισμική δύναμη που ουσιαστικά διαμόρφωσε το ρου της ιστορίας.
Περουβιανές; Ναι! Οι πατάτες είναι το συνώνυμο του Περού.
Είναι εύκολο να θεωρείτε δεδομένη την ταπεινή πατάτα, μιας που σήμερα είναι ευρέως διαδεδομένη παγκοσμίως. Όμως, αυτή η διατροφική υπερδύναμη έχει μια μακρά, επιδραστική και όλως περιέργως βρώμικη ιστορία, από όταν έφυγε από τον τόπο καταγωγής της στις Άνδεις μέχρι που «ρίζωσε» στην Ευρώπη.
Σε αυτό το άρθρο θα σας πούμε όσα χρειάζεται να ξέρετε για την ιστορία και την πολιτισμική αξία της πατάτας στο Περού, συμπεριλαμβανομένου και του πόσα είδη πατατών υπάρχουν στη χώρα. Επίσης, θα μοιραστούμε τι κάνει μια ομάδα ιθαγενών κοινοτήτων στις υψηλές κορυφές των Άνδεων – γνωστοί ως Πάρκο της Πατάτας (Parque de la Papa) – για να διαφυλάξουν την πολιτιστική τους κληρονομιά και να σώσουν τις πατάτες Περού από την κλιματική αλλαγή.
Ποιος να το φανταζόταν ότι συμβαίνουν τόσα πολλά σε σχέση με την απλή πατάτα;
Η Πρώιμη Ιστορία Των Πατατών Στο Περού
Από πού προήλθε η πατάτα; Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι οι πατάτες «έχουν καταγωγή» από την Ιρλανδία, καθώς τείνουμε να συνδυάζουμε τη χώρα με το συγκεκριμένο λαχανικό. Στην πραγματικότητα, όμως, η περιοχή από την οποία προήλθαν αρχικά οι πατάτες, ήταν το Περού.
Οι πατάτες στο Περού ήταν οι «βασίλισσες» του τραπεζιού, ακόμη και πριν από την εποχή των Ίνκας. Η αρχαιολογική έρευνα τοποθετεί την εξημέρωση των άγριων πατατών περίπου στα 8000-5000 π.Χ. στο Περού και σε άλλες χώρες των Άνδεων, όπως η Βολιβία και η Χιλή. Μάλιστα, η πρώτη εξακριβωμένη αρχαιολογική/αρχαία πατάτα πρέπει να βρέθηκε κοντά στις ακτές της Λίμνης Τιτικάκα, της λίμνης των υψηλών κορυφών των Άνδεων που χωρίζει τη Βολιβία με το Περού.
Η εξημέρωση της πατάτας στο Περού δεν ήταν καθόλου εύκολη. Οι άγριες πατάτες είναι ουσιαστικά δηλητηριώδεις! Οι πρώιμοι λαοί των Άνδεων πιθανώς μιμήθηκαν τα άγρια ζώα της περιοχής που έγλειφαν άργιλο πριν φάνε δηλητηριώδη φυτά, και ξεκίνησαν να μουλιάζουν τις πατάτες σε ένα λασπώδες μίγμα από άργιλο και νερό πριν τις μαγειρέψουν. Τελικά, κατάφεραν να καλλιεργήσουν λιγότερο δηλητηριώδεις ποικιλίες.
Πώς Οι Περουβιανές Πατάτες Άλλαξαν Το Ρου Της Ιστορίας
Οι πατάτες εισήχθησαν στην Ευρώπη περίπου στα 1500 από τους πρώτους Ισπανούς κατακτητές. Από εκεί, εξαπλώθηκαν στην Αφρική, την Ασία και τη Βόρεια Αμερική μέσα στα επόμενα 200 χρόνια.
Αρχικά, οι πατάτες δεν πωλούνταν εύκολα στην Ευρώπη. Η κοινή γνώμη κυμαινόταν από την απλή καχυποψία μέχρι την απαξίωση, ακόμα και το φόβο. Τα λόγια του φιλοσόφου και κριτικού Ντενί Ντιντερό συνοψίζουν τη μέση άποψη της εποχής. Όπως έγραφε στην Εγκυκλοπαίδειά του (1751-65), «Ασχέτως του πώς θα τη μαγειρέψεις, η ρίζα είναι άγευστη και αμυλώδης. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένα απολαυστικό φαγητό, αλλά παρέχει άφθονη και αρκετά υγιεινή τροφή για όσους δεν επιθυμούν τίποτα άλλο πέρα από την επιβίωση.»
Μετά βίας θα το χαρακτήριζε κανείς ως ένα θερμό εγκώμιο!
Θα χρειαζόταν δύο αιώνες για να ριζώσει πραγματικά η περουβιανή πατάτα στην Ευρώπη – και, ακόμη και τότε, αυτό θα γινόταν καθαρά από ανάγκη ή με τη βία. Οι συχνοί τοπικοί λιμοί και η οικονομική πίεση ώθησαν προς τα πάνω τις τιμές άλλων βασικών τροφίμων, όπως το αλεύρι, θέτοντας τα θεμέλια για τη διασπορά της πατάτας στην Ευρώπη.
Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, οι πατάτες είχαν εξαπλωθεί στην Ευρώπη και, «για πρώτη φορά στην ιστορία της Δυτικής Ευρώπης», έγραφε ο Βέλγος ιστορικός Christian Vandenbroeke, «είχε βρεθεί μια οριστική λύση στο επισιτιστικό πρόβλημα». Πολλοί ιστορικοί συμφωνούν ότι οι περουβιανές πατάτες αποτέλεσαν το κλειδί για το τέλος της πείνας στην Ευρώπη, που στη συνέχεια πυροδότησε την αποικιακή εξάπλωσή της για τα επόμενα διακόσια χρόνια.
Οι περουβιανές πατάτες διαδραμάτισαν τόσο σημαντικό ρόλο στην άνοδο της Ευρώπης, που το 1853 έγινε ειδική μνεία στον Άγγλο εξερευνητή Σερ Francis Drake, επειδή έφερε την πατάτα στην Ευρώπη και ο ίδιος έμεινε στην αιωνιότητα με ένα άγαλμα που φιλοτεχνήθηκε από τον Andreas Friedrich. Το άγαλμα απεικονίζει το Σερ Drake με ένα φυτό πατάτας στο αριστερό του χέρι, ενώ η επιγραφή στη βάση αναγράφει:
Σερ Francis Drake,
αυτός που διέδωσε την πατάτα στην Ευρώπη
τη Χρονιά του Κυρίου Μας, το 1586
Εκατομμύρια άνθρωποι
που καλλιεργούν τη γη
ευλογούν την αιώνια μνήμη του.
Πατάτες Περού: Η Προέλευσή Τους Aπό Το Αρχαίο Περού Μέχρι Τη Σύγχρονη Εποχή
Σήμερα, η σημασία της πατάτας ως μια βασική καλλιέργεια δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Καταναλώνεται σε 163 χώρες ανά τον κόσμο, ενώ η συνολική παραγωγή της εκτιμάται σε περισσότερους από 400.000 μετρικούς τόνους ετησίως.
Συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων καλλιεργειών παγκοσμίως, μαζί με σιτηρά όπως το σιτάρι και το ρύζι. Σχεδόν 1.3 δις άνθρωποι συμπεριλαμβάνουν τις πατάτες στην καθημερινή τους διατροφή. Μάλιστα, οι πατάτες έχουν άφθονα θρεπτικά συστατικά: περιέχουν υψηλά επίπεδα βιταμίνης C, βιταμίνη B6, φυτικές ίνες, ποτάσιο, μαγνήσιο και αντιοξειδωτικά.
Αποτελούν, επίσης, ένα αρκετά ανθεκτικό φυτό, καθώς έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργηθούν σε πολλές διαφορετικές συνθήκες, όπως το ιδιαίτερα δριμύ κλίμα που συναντάμε στις Άνδεις. Όταν φτάνεις πάνω από τα 4000 μέτρα (13.123 πόδια), οι πατάτες είναι σχεδόν η μοναδική καλλιέργεια που μπορεί να ευδοκιμήσει.
Επιστρέφοντας στην περίπτωση της Ευρώπης, πριν εισαχθούν οι πατάτες, οι αγρότες άφηναν σε αγρανάπαυση έως και τα μισά χωράφια τους κάθε χρόνο, προκειμένου να επιτρέψουν στο χώμα να αναζωογονηθεί και να καταπολεμήσει τα ζιζάνια. Ξαφνικά, αντ’ αυτού, είχαν τη δυνατότητα, να φυτέψουν πατάτες, διπλασιάζοντας ουσιαστικά τις προμήθειες τροφίμων τους.
Ως αποτέλεσμα, οι πατάτες μελετώνται σε μέρη όπως το Διεθνές Κέντρο Πατάτας στη Λίμα ως ένας τρόπος για να εξαλειφθεί το φαινόμενο της πείνας στον κόσμο. Το κέντρο φιλοξενεί, επίσης, μια τράπεζα γονιδίων για περουβιανές πατάτες και άλλους βολβούς. Αυτή η τράπεζα, η οποία περιέχει χιλιάδες σπόρους περουβιανής πατάτας- έχει ως στόχο να διαφυλάξει ότι οι γενετικές πηγές που είναι σημαντικές για την προμήθεια των τροφίμων μας, θα είναι ασφαλείς για τις επόμενες γενιές. Ένας δεύτερος στόχος της τράπεζας γονιδίων είναι να εξασφαλίσει ότι οι σπόροι περουβιανής πατάτας θα είναι διαθέσιμοι βραχυπρόθεσμα και σε αγρότες, καλλιεργητές και ερευνητές.
Πόσα Είδη Πατάτας Υπάρχουν Στο Περού;
Αν αναρωτιέστε πόσα διαφορετικά είδη πατάτας υπάρχουν στο Περού, η απάντηση είναι…πολλά!
Σήμερα, στο Περού εντοπίζονται σχεδόν 5000 ποικιλίες πατάτας, τουλάχιστον αν υπολογίσουμε αυτές που φυλάσσονται στην τράπεζα γονιδίων.
Μπορεί να μη συναντήσετε 5000 διαφορετικά είδη πατάτας σε μια περουβιανή αγορά, αλλά σίγουρα θα δείτε πολλά! Από το μέγεθος και το σχήμα μέχρι το χρώμα τους, υπάρχουν πολλά είδη περουβιανής πατάτας. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε τις πιο συνηθισμένες ποικιλίες πατάτας στο Περού:
Papa Blanca & Papa Amarilla – Πρόκειται για λευκές και κίτρινες πατάτες, αντίστοιχα. Αυτά είναι τα δύο πιο συνηθισμένα είδη πατατών Περού σήμερα, ιδίως οι κίτρινες περουβιανές πατάτες.
Papa Peruanita – Όπως είναι αναμενόμενο, η συγκεκριμένη ποικιλία είναι ιδιαίτερα αγαπητή σε τοπικό επίπεδο! Αυτή η ποικιλία πατάτας Περού έχει έντονη, πολύχρωμη φλούδα και πλούσια γεύση.
Papa Púrpura – Δηλαδή μωβ περουβιανές πατάτες. Αν έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν υπάρχουν μπλε πατάτες, τότε αυτή είναι η απάντησή σας! Οι περουβιανές μωβ πατάτες παίρνουν ελαφρώς μπλε χρώμα όταν μαγειρευτούν, για αυτό και μερικές φορές ονομάζονται και μπλε περουβιανές πατάτες. Εκτός από τις μωβ πατάτες, το Περού είναι επίσης διάσημο για το μωβ καλαμπόκι, το οποίο χρησιμοποιείται για την Παρασκευή ενός διάσημου ποτού που ονομάζεται chicha morada.
Papa Canchan – Γνωστό, επίσης, ως papa rosita, αυτό το είδος πατάτας είναι σφιχτό ζουμερό όταν μαγειρευτεί, πράγμα που το καθιστά ιδανικό για σούπες και βραστό.
Papa Huayro – Ενδεχομένως η πιο δημοφιλής από τις ποικιλίες πατάτας των Άνδεων, οι πατάτες huayro έχουν «αλευρώδη» υφή όταν μαγειρευτούν, κάτι που λατρεύουν οι άνθρωποι στις Άνδεις. Συνήθως τις σερβίρουν βρασμένες και χωρίς κάποιο συνοδευτικό.
Όπως μπορεί να έχετε παρατηρήσει, το χρώμα της πατάτας είναι πολύ σημαντικό για να διακρίνουμε τα είδη των περουβιανών πατατών!
Άλλες Ποικιλίες Πατάτας Στο Περού
Η παραπάνω δεν αποτελεί μια εξαντλητική λίστα των ποικιλιών πατάτας που υπάρχουν στο Περού, αλλά ελπίζουμε ότι σας δίνει μια γεύση! Εκτός από τις παραπάνω και τις «κλασσικές» ποικιλίες πατάτας, υπάρχουν και άλλοι βολβοί, δημοφιλείς στο Περού, που δεν μπορούν να θεωρηθούν πατάτες με την αυστηρή έννοια της λέξης. Αυτές περιλαμβάνουν βολβούς όπως οι oca, lisas, chuño και camote.
Oca: Οι βολβοί oca είναι σχετικά μικροί, περισσότερο μακριοί παρά πλατιοί και έχουν μια πολύ χαρακτηριστική ανάγλυφη όψη. Μπορεί να έχουν κιτρινωπό-άσπρο, κόκκινο ή σκούρο μωβ χρώμα απ’ έξω και όταν μαγειρευτούν, μερικές φορές το εσωτερικό τους είναι ελαφρώς πορτοκαλί. Η σάρκα, όταν μαγειρεύεται, είναι μαλακή και λίγο τραγανή και ζουμερή, θυμίζοντας σπαγγέτι από κολοκύθα – και είναι πολύ νόστιμοι και γλυκείς.
Lisas: Άλλος ένας συγγενής της πατάτας Περού, τα lisas είναι επίσης πιο μακριά παρά πλατιά, όπως τα ocas, αλλά πολύ μικρότερα. Είναι πολύ χαριτωμένα! Είναι κίτρινα, ενώ μερικές φορές έχουν ροζ πιτσιλιές στο εξωτερικό τους. Σχεδόν πάντα τα σερβίρουν κομμένα σε μακριά, λεπτά κομμάτια, σαν μικρές τηγανιτές πατάτες και τα προσθέτουν σε σούπες και βραστά. Τα lisas έχουν μια πολύ ήπια γεύση αλλά διατηρούν την ιδιαίτερη και νόστιμη «τραγανότητά» τους ακόμα και αφού μαγειρευτούν!
Chuño & Moraya: Μια φανταστική καινοτομία των Άνδεων, τα chuños και τα morayas είναι πατάτες Άνδεων που έχουν λυοφιλοποιηθεί φυσικά και μπορούν να διατηρηθούν για χρόνια χωρίς ψύξη. Για να φτιαχτεί το chuño, οι πατάτες απλώνονται στο έδαφος και αφήνονται εκεί για αρκετές ημέρες. Οι ζεστές ακτίνες του ήλιου ξεραίνουν τις πατάτες κατά τη διάρκεια της μέρας, ενώ οι ψυχρές θερμοκρασίες τις παγώνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτός ο επαναλαμβανόμενος κύκλος ψύξης-απόψυξης μεταμορφώνει τις πατάτες σε μαλακούς, βολβούς, γεμάτους νερό. Οι αγρότες πατούν πάνω τους για να στραγγίσουν το νερό και να αφαιρέσουν τη φλούδα. Το αποτέλεσμα είναι μικρές, ελαφριές – σχεδόν σαν φελιζόλ – πατάτες, που θυμίζουν βότσαλα.
Τα chuños μπορούν να σερβιριστούν βρασμένα, χωρίς κάποιο συνοδευτικό ή ως μια παχύρευστη σούπα. Είναι μια γεύση την οποία θα έπρεπε να συνηθίσει όποιος δεν είναι κάτοικος των Άνδεων, αλλά παρέχουν μια εξαιρετική διατροφική επιλογή, ιδιαίτερα σε περιόδους κακής σοδειάς. Σίγουρα πρέπει να τα δοκιμάσετε, αν ταξιδέψετε ποτέ στο Περού!
Camote: Τα camote είναι γλυκές πατάτες, ένας βολβός που συναντάται συχνά ακόμη και εκτός του Περού. Τα camoteσυνήθως σερβίρονται ως συνοδευτικό σε μια άλλη περουβιανή λιχουδιά, τοceviche– ένα πιάτο με ψάρι που είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο στις παράκτιες περιοχές.
Δημοφιλή Πιάτα Με Περουβιανές Πατάτες!
Τιμήστε τις περουβιανές πατάτες με αυτά τα γευστικά πιάτα που μπορείτε να μαγειρέψετε και στο σπίτι σας!
Papas a la Huancaína: Ένα νόστιμο πιάτο με πατάτες που συνήθως σερβίρεται ως ορεκτικό, περιέχει περουβιανές πατάτες με κίτρινη σως. To Papas a la Huancaína αποτελείται από μερικές βρασμένες πατάτες, κομμένες σε φέτες, οι οποίες απλώνονται σε ένα φύλλο μαρουλιού και περιχύνονται με σάλτσα huancaína, μια καυτερή κίτρινη σάλτσα που φτιάχνεται με ají amarillo, αλμυρά κράκερ και φιστίκια. Αυτό το πιάτο γαρνίρεται, επίσης, με μαύρες ελιές ή ελιές Καλαμών και σφιχτά βραστά αυγά, κομμένα σε φέτες.
Causa Limeña: To Causa είναι ένα φαγητό που φτιάχνεται στο πυρέξ με ένα είδος κρεμώδους σαλάτας με κοτόπουλο ή τόνο, η οποία μπαίνει ανάμεσα σε στρώσεις πουρέ από περουβιανές κίτρινες πατάτες. Είναι συνδεδεμένο με τη Λίμα, την πρωτεύουσα του Περού και είναι σχεδόν τόσο όμορφο όσο είναι και νόστιμο!
Lomo Saltado – Ένα χαρακτηριστικό περουβιανό φαγητό και ένα από τα πιο διάσημα πιάτα του Περού, το Lomo Saltado είναι ένα φαγητό που συνδυάζει την περουβιανή και την κινέζικη κουζίνα και φτιάχνεται από λωρίδες μοσχαρίσιου φιλέτου, κομμένου κόντρα, τηγανισμένου σε δυνατή φωτιά με ντομάτες, κρεμμύδια και τηγανητές πατάτες σε σάλτσα σόγιας. Συνήθως σερβίρεται με ρύζι.
Huatia – Εντάξει, αυτό δεν είναι κάτι που μπορείτε να φτιάξετε εύκολα στο σπίτι, αλλά είναι μια πραγματική λιχουδιά που πρέπει να δοκιμάσετε αν ταξιδέψετε στο Περού! Το Huatia (WA-tee-ah) προετοιμάζεται τους κρύους, ξηρούς μήνες μετά τη συγκομιδή της πατάτας στις αγροτικές κοινότητες των Άνδεων. Οι πρόσφατα μαζεμένες πατάτες Άνδεων τοποθετούνται σε ειδικά διαμορφωμένους μικρούς φούρνους μέσα στη γη. Το τελικό αποτέλεσμα που προκύπτει είναι ψημένες πατάτες με ελαφρώς τραγανή φλούδα και πλούσια, νόστιμη γεύση. Μπορεί να είναι και ο καλύτερος τρόπος να φάτε πατάτες στο Περού!
Περουβιανές Πατάτες: Ένα Σημαντικό Κομμάτι Της Τοπικής Κουλτούρας
Οι περουβιανές πατάτες είναι πολλά περισσότερα από ένα απλό βασικό υλικό σε αμέτρητες συνταγές. Αποτελούν, επίσης, ένα σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας των Άνδεων. Οι τοπικές κοινότητες καλλιεργούν μια τεράστια ποικιλία ειδών πατάτας, που είναι ντόπια σε κάθε περιοχή.
Κάποιες πατάτες έχουν ακόμη και ιδιαίτερη τελετουργική σημασία, όπως ένα είδος πατάτας με πολλά εξογκώματα στην επιφάνειά του. Το συγκεκριμένο είδος δίνεται στις νέες γυναίκες ως μια «δοκιμασία» για να δουν αν είναι έτοιμες να παντρευτούν. Αν μπορούν να ξεφλουδίσουν την πατάτα με την πρώτη, δημιουργώντας ουσιαστικά μια μοναδική, μακριά φλούδα, τότε περνούν τη δοκιμασία!
Οι πατάτες μπορούν, ακόμη, να χρησιμοποιηθούν ως ολιστικές θεραπείες και καλλυντικά για να καταπραΰνουν τους δερματικούς ερεθισμούς, τους πονοκεφάλους ή ακόμη και να επιβραδύνουν τη γήρανση.
Διατηρώντας Τις Πατάτες των Άνδεων: Το Πάρκο Της Πατάτας (Parque de la Papa)
Οι πατάτες είναι τόσο σημαντικές στο Περού που υπάρχει ακόμη και μια ομάδα κοινοτήτων των Άνδεων που έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για τη διατήρηση της εκπληκτικής ποικιλίας των ντόπιων πατατών των Άνδεων. Το Parque de la Papa («Πάρκο της Πατάτας» στα ελληνικά) είναι μια κοινοπραξία πέντε ιθαγενών κοινοτήτων που βρίσκεται στα βουνά πάνω από το Pisac, στην Ιερή Κοιλάδα του Περού. Το Nomomente επισκέφθηκε το Parque de la Papa το Μάιο του 2018, κατά τη διάρκεια του 10ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Πατάτας που έλαβε χώρα στο Cusco του Περού.
Μετρώντας σχεδόν 7000 άτομα, τα μέλη του Parque de la Papa έχουν γίνει ουσιαστικά οι αυτοανακηρυγμένοι Φύλακες της Πατάτας στο Περού. Είναι οι υπερήρωες της γεωργικής διαφοροποιήσης και της παραδοσιακής οικολογικής γνώσης (“traditional ecological knowledge-TEK” στα Αγγλικά)!
Οι κοινότητες που αποτελούν μέλη του Πάρκου της Πατάτας έχουν δημιουργήσει μια περιοχή βιοπολιτισμικής κληρονομιάς, βάσει της οποίας αναπτύσσουν μια «δημιουργική συλλογική οικονομία». Μερικές από τις πρωτοβουλίες τους περιλαμβάνουν τον αγροτικό οικοτουρισμό, την παραδοσιακή και τη νέα κουζίνα των Άνδεων (Novo Andino), φυσικά φάρμακα και καλλυντικά και πολλά περισσότερα. Έχουν, επίσης, δημιουργήσει ένα τοπικό μητρώο βιοπολιτισμικών πηγών που στοχεύει στην προστασία και την προώθηση της συλλογικής κληρονομιάς των πατατών των Άνδεων και άλλης παραδοσιακής, οικολογικής γνώσης.
Η Καινοτομία Συναντά Την Παράδοση: Η Διαφύλαξη Των Περουβιανών Πατατών
Η προσέγγισή τους αξιοποιεί την παραδοσιακή γνώση, τις πρακτικές, τα έθιμα και τις προ-ισπανικές χαρακτηριστικές τεχνολογίες του πολιτισμού των Ίνκας, προσαρμοσμένες στο σύγχρονο συγκείμενο, αλλά πάντα χρησιμοποιώντας ως βάση την αρχή sumaq kausay. Η αρχή sumaq kausay, η οποία ονομάζεται “buen vivir” στα ισπανικά και είναι το αντίστοιχο του ελληνικού «ευ ζην», αναφέρεται σε έναν τρόπο ζωής που βασίζεται στην κοσμολογία των Quechua και στοχεύει στο σεβασμό και την αρμονική συμβίωση με την Pachamama, τη Μητέρα Γη.
Το Πάρκο της Πατάτας είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της ιθαγενούς, αγροτικής καινοτομίας παγκοσμίως. Η σύμπραξη αυτή έχει φέρει βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη στις κοινότητες μέσω του τουρισμού και της παραγωγής παραπροϊόντων πατάτας για τη χρήση τους σε σαμπουάν, σαπούνια και φάρμακα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους και για να αντιμετωπίσουν της κλιματικής αλλαγής και των απειλών για την επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή.
Αναζωογονητική Γεωργία, Γεωργική Διαφοροποίηση Και Περουβιανές Πατάτες
Οι αγρότες των Άνδεων – όπως και αυτοί στο Πάρκο της Πατάτας – είναι ειδικοί στη γεωργική διαφοροποίηση. Κάθε κοινότητα καλλιεργεί τις δικές της ντόπιες ποικιλίες πατάτας (που ονομάζονται αβελτίωτες φυλές), και το ακριβές μίγμα μπορεί να διαφέρει από τη μια κοινότητα στην άλλη.
Σε μια έρευνα του 1995, σε μια κοιλάδα των Άνδεων, βρέθηκαν οικογένειες που φύτευαν κατά μέσο όρο περισσότερες από 10 αβελτίωτες φυλές η καθεμία, ενώ έχουν παρατηρηθεί έως και 20 αβελτίωτες φυλές ανά χωράφι. Σύμφωνα με τον περιβαλλοντικό επιστήμονα Karl Zimmerer, η ποικιλομορφία των πατατών των Άνδεων που μεγαλώνουν σε ένα μόλις χωράφι στις περουβιανές Άνδεις, «ξεπερνά τα εννέα δέκατα των καλλιεργειών πατάτας σε ολόκληρες τις Η.Π.Α.».
Η διαφοροποίηση των καλλιεργειών είναι απαραίτητη για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση της καλλιέργειας στο σύνολό της. Η γενετική διαφοροποίηση και η διαφοροποίηση των ειδών μπορούν να συμβάλουν στην αποτροπή της ολοκληρωτικής αποτυχίας της καλλιέργειας λόγω παρασίτων, ξηρασίας ή ασθενειών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν οι αγρότες βασίζονται σε παρασιτοκτόνα, στα οποία τα ζιζάνια γίνονται όλο και πιο ανθεκτικά. Πριν λίγα χρόνια σχεδόν γίναμε θεατές στην εξαφάνιση της μπανάνας που αποτέλεσε ένα κλασσικό παράδειγμα για τους κινδύνους της μονοκαλλιέργειας.
Οι Περουβιανές Πατάτες, το Parque de la Papa Και Η Κλιματική Αλλαγή
Το Πάρκο της Πατάτας αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα συνδυασμού της παραδοσιακής γνώσης και των καινοτόμων τεχνολογιών για ένα σκοπό. Αυτή η σύμπραξη όχι μόνο έχει δημιουργήσει βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη για τις κοινότητες μέσω του τουρισμού και της παραγωγής παραπροϊόντων πατάτας για χρήση σε σαμπουάν, σαπούνια και φάρμακα, αλλά συμβάλλει και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των απειλών για την επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή.
Η κλιματική αλλαγή επιφέρει δριμείες επιπτώσεις στις Άνδεις. Το Περού έχει ήδη χάσει το 20% των παγετώνων του, μειώνοντας την παροχή νερού στις άνυδρες παράκτιες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας της χώρας, Λίμα, τουλάχιστον κατά 12%. Αυτή η ποσότητα είναι αντίστοιχη με 10 χρόνια κατανάλωσης νερού μόνο στη Λίμα.
Οι παγετώνες που λιώνουν αυξάνουν, επίσης, τον κίνδυνο για κατολισθήσεις και υπερχείλιση λιμνών. Ένα όλο και πιο θερμό κλίμα, πιστεύεται ακόμη, ότι μπορεί να οδηγήσει σε πιο ισχυρούς και συχνότεροτς παγετούς στα ορεινά, προκαλώντας έτσι κακές σοδειές και υψηλότερη θνητότητα.
Τα μέλη του Πάρκου της Πατάτας έχουν εντοπίσει τις ακόλουθες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα βιοπολιτιστικά τους συστήματα:
αύξηση της εμφάνισης ζιζανίων και ασθενειών,
λειψυδρία,
κλιματική αστάθεια - χαμηλότερες θερμοκρασίες, καθώς και κύκλοι βροχών, ξηρασίας, παγετών και ανέμων που γίνονται όλο και πιο απρόβλεπτοι σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια
μεταξύ άλλων. Αυτά τα φαινόμενα, με τη σειρά τους, επηρεάζουν το ετήσιο γεωργικό ημερολόγιο, καθιστώντας πιο δύσκολη την καλλιέργεια των ντόπιων ποικιλιών περουβιανής πατάτας που είναι προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένες οικολογικές συνθήκες.
Όλες αυτές οι επιπτώσεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο στα βιοπολιτισμικά συστήματα των κοινοτήτων Quechua, δημιουργώντας με τη σειρά τους σοβαρές επιπτώσεις για τη βιογεννετική βιοποικιλότητα, τη χωροταξία, την επιβίωση και την ίδια την πολιτιστική ταυτότητα των κοινοτήτων του Πάρκου της Πατάτας.
Το Περού, Οι Πατάτες Και Ένα Μάθημα Για Τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
Οι περουβιανές πατάτες ήταν ένα απίστευτο δώρο για τον κόσμο και παραμένουν ένα σημαντικό κομμάτι της παραδοσιακής κουλτούρας των Άνδεων σήμερα.
Ομάδες όπως το – διοικούμενο από ιθαγενείς – Πάρκο της Πατάτας και το Διεθνές Κέντρο Πατάτας στη Λίμα διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο για τη διαφύλαξη της επιβίωσης αυτής της σημαντικής καλλιέργειας και της γενετικής της ποικιλομορφίας μακροπρόθεσμα.
Μάλιστα, το Πάρκο της Πατάτας έχει να μας διδάξει μια σειρά από μαθήματα για τη δημιουργία βιώσιμων πρωτοβουλιών που ξεκινούν από την κοινότητα. Κάποια από τα άμεσα οφέλη από το έργο που πραγματοποιείται στο Πάρκο της Πατάτας περιλαμβάνουν:
την παροχή πρόσβασης σε αγορές υψηλής αξίας για μικρούς αγρότες,
τη δημιουργία μιας συμπεριληπτικής εφοδιαστικής αλυσίδας,
την εφαρμογή πρακτικών έξυπνης γεωργίας (αναζωογόνηση τους εδάφους, προϊόντα βιολογικής προέλευσης, βιολογικός εμπλουτισμός),
την άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής με εφαρμογή διαφοροποιημένης ανάπτυξης μέσω της γονιδιωματικής επιλογής,
τη μεταλαμπάδευση της παραδοσιακής οικολογικής γνώσης (“ΤΕΚ”) από την από τη μια γενιά στην επόμενη, και
την προώθηση της επιχειρηματικότητας στις νεότερες γενιές.
Την επόμενη φορά που θα αναρωτηθείτε ποια είναι η αρχική προέλευση της πατάτας, σας προσκαλούμε να αναλογιστείτε τη σημασία των περουβιανών πατατών.
Πώς ένα τόσο ταπεινό φυτό που όλοι θεωρούμε δεδομένο μπορεί να έχει τόσο απίστευτο αντίκτυπο στον κόσμο και στη διαμόρφωση του ρου της ιστορίας;
Πώς μπορεί ένα τόσο απλό προϊόν να έχει τόσο μεγάλη σημασία για μια κουλτούρα αιώνων όπως αυτή των Άνδεων;
Και πώς μια τόσο σημαντική έννοια όπως το sumaq kausay, το αντίστοιχο ευ ζην, μπορεί να ενσωματώνεται πλήρως σε κάτι τόσο «μετριοπαθές» όσο η ταπεινή πατάτα;
Συνεχίστε να διαβάζετε
Σχετικά με το Συγγραφέα
Ο Miguel είναι ένας Κολομβιανός δικηγόρος με επαγγελματική εμπειρία στον ενεργειακό κλάδο. Πρόσφατα ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό (LLM) του στο Διεθνές Επιχειρηματικό Δίκαιο με έμφαση στο ρόλο που διαδραματίζουν οι περιβαλλοντικές ανησυχίες στη διαπραγμάτευση διακρατικών συμφωνιών εμπορίου. Επίσης, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη διερεύνηση ζητημάτων που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα βασικών υπηρεσιών για τις ιθαγενείς και τις τοπικές κοινότητες.
Περισσότερα αναγνώσματα:
1493: Uncovering the New World Columbus Created, από τον Charles C. Mann. Copyright © 2011 Charles C. Mann.
